صحبت درباره پیشرفت، سازندگی و خودکفایی، خود بهخود میتواند کلمه کارآفرینی رو در ذهن زنده کند. با بررسی زندگی کارآفرینان نیز میبینیم که این افراد نقش خیلی پررنگی در کارهای خیر و امور خیرخواهانه داشتهاند.
در اپیزود ششم از مجله پادکست نیک آوا به مسئله کارآفرینی و نیکوکاری پرداخته شده و این دو مفهوم خیلی دقیق شرح داده شده است. همچنین در اپیزود کارآفرینی و نیکوکاری، برخی افراد کارآفرین معرفی و تاثیر آنها بر جامعه و افراد مورد بررسی قرار گرفته است.
کارآفرینی؛ همسو با نیکوکاری
تا اپیزود ششم موضوعات مختلفی مثل زنان و نیکوکاری، محیط زیست و نیکوکاری، سینما و نیکوکاری و... بررسی شد؛ اما بهنظر میآید که کارآفرینی بیشترین نزدیکی را با نیکوکاری دارد. چرا که شخصی که به فکر کارآفرینی است صرفا قصدش ایجاد شغل و درآمد نیست و آن فرد به برابری و مساوات معتقد است و دوست دارد که هر فردی بسته به تلاشی که انجام میدهد، در جایگاه حقیقی خود قرار بگیرد. لذا، برای رسیدن به این مقصود به فکر کارآفرینی و امور خیرخواهانه میافتد.
همچنین، نوآور بودن از ویژگیهای یک کارآفرین است و یک کارآفرین گویی میخواهد با بیعدالتی، فقر، بیکاری، پایین بودن سطح درک و شعور اجتماعی مقابله کند؛ برای همین با دقت بیشتری جامعه را مورد بررسی قرار داده و دست به کارهای خلاقانه، نوآورانه و نیکوکارانه میزند تا به اهدافش نزدیک شود. بر همین اساس، معتقدیم که، کارآفرینی و نیکوکاری بیشترین نزدیکی را به هم دارند.
علی خسروشاهی
علی خسروشاهی از کارآفرینان موفقی است که تلاش، خلاقیت، تغییر و ابداع از ویژگیهای اصلی شخصیتیاش در مدیریت فعالیتها بوده و کارهای متفاوتی انجام داده است.
خسروشاهی در سال 1290در تبریز متولد شده و در دانشگاه تهران حقوق خوانده. او که مسلط به زبانهای فرانسه و انگلیسی بوده، بعد از اینکه نمایندگی ریسندگی پدرش را گرفت، متاسفانه پدرش را از دست داد و درگیر مشکلات مالی و روحی شد. با این وجود، خسروشاهی مجددا با دریافت نمایندگی و تلاشی که انجام میدهد، فعالیتش را از سر میگیرد تا اینکه در سال 33 نمایندگی انحصاری نستله در ایران میشود و با سیستم توزیع خسروشاهی را شکل میدهد.
علاءالدین از اقلامی بود که خسروشاهی با ورودش، خانههای ایرانیان را گرم کرد. او در سال 38 کارخانه پارس مینو را راهاندازی میکند و ویفردوستها نخستین بار در سال 41 ویفر را تجربه کردند. خسروشاهی در نهایت بعد از ترک وطن در سال 77 و در سن 78 سالگی از دنیا میرود.
سیر تکاملی تعریف کارآفرینی و بررسی زوایای مختلف آن
با اینکه کارآفرینی و نیکوکاری مسیر مشترکی را میتوانند دنبال کنند، اما در طول زمان شاهد تکامل کارآفرینی و تعریف ویژگیهایش بودهایم؛ بطور مثال، در قرن 15 و 16 به کسی کارآفرین گفته میشد که پروژههای بزرگی را با بودجه دولتی مدیریت میکرد.
در قرن 17، ریسکپذیری و ایدهپردازی نیز از ویژگیهای کارآفرینان بود. بعدها نیز به کسی که در روند کارش سرعت داشت، یک کارآفرین موفق میگفتند. اما در مجموع، از ویژگیهای یک جریان کارآفرینی، سودمند بودن آن است. گاهی اوقات نیز از فقدان یا نبود یک چیز برای شروع یک موج کارآفرینی استفاده میشود و کارآفرینی شکل میگیرد.
دکتر نبی و محمد یونس
دقت نظری که دکتر نبی بر اوضاع استخدام داشت؛ ویژگی خاص کارخانه، استخدام افرادیست که به هر دلیلی دارای سوءپیشینه هستند. بهعبارتی، جریانی از کارآفرینی، آن هم در راستای جبران یک خلا اجتماعی، شکل میگیرد؛ شبیه به کاری که محمد یونس انجام داد.
محمد یونس دریافت وام را برای کسانیکه وثیقه یا ضمانت نداشتند، تسهیل کرد؛ همانطور که دکتر نبی خلاف جهت قوانین کار اجتماعی رفتار نمود و افرادیکه در زمینه یافتن شغل مشکل و نقطه ضعف داشتند را هدف قرار داد.
محمد یونس (زادهٔ ۲۸ ژوئن ۱۹۴۰) کارآفرین اجتماعی، بانکدار، اقتصاددان و رهبر جامعهٔ مدنی بنگلادشی است که به دلیل تأسیس گرامین بانک و پیشگامسازی مفاهیم اعتباردهی خرد و سرمایهگذاری خرد، جایزهٔ صلح نوبل را دریافت کرد.
یونس و گرامین بانک، بهخاطر تلاشهایشان از طریق اعتبار خرد برای ایجاد توسعهٔ اقتصادی و اجتماعی از پایین، بهطور مشترک جایزهٔ صلح نوبل را دریافت کردند.
قصه کارآفرینی و نیکوکاری محمد یونس داستان جالبی است. محمد یونس که متفکر و اقتصاددان برجسته اهل بنگلادش است، توانست فقر را به یک چرخه اقتصادی سالم بازگرداند.
او در ابتدا به مردم فقیر و بیسواد نیازمند و بعد به دانش خودش اعتماد میکرد. سپس با حذف قوانین دستوپاگیر بانکی یک کارآفرینی سالم و مداوم ایجاد نمود.
کمیتهٔ نوبل نروژ گفت: «صلحِ پایدار حاصل نمیشود مگر اینکه گروههای بزرگ جمعیت، راهی برای خروج از فقر پیدا کنند» و «در سراسر فرهنگها و تمدنها، یونس و گرامین بانک نشان دادهاند که حتی فقیرترین فقرا نیز میتوانند راهی برای توسعه خودشان به وجود آورند».
محمد یونس با اقدام کارآفرینانه خود توانست مردم کشورش را به سوی رفاه و زندگی سالمتر هدایت کند. لذا، او ناعدالتی را کمرنگ میکند تا مردم محروم را به سمت اشتغال سالم سوق دهد.
محسن آزمایش
محسن آزمایش نیز کارآفرینی است که با دادن حقوقی بیشتر، میخواسته تا کارکنانش به تولید بیشتر و بهتر لوازم ایرانی دلگرم شوند و با جدیت بیشتری به سوی هدف حرکت کنند.
او مسیر کارآفرینی و نیکوکاری را دنبال کرده و برای تعالی مردم و کشورش علاوهبر اینکه ماشین، زمین و مسکن اهدا میکرده، به فکر ایجاد بنیاد آموزشی نیز میافتد تا بتواند نیروهای تحصیلکرده پرورش دهد.
سید محمد موسوی
در دهه 40 خورشیدی قانونی اجرایی شد که بر طبق آن هر فعالیت اقتصادی موظف بود که به ازای استخدام هر 500 نفر نیروی کار معمولی، یک یا چند نفر نیروی توانیاب یا خاص را نیز استخدام کند که در حال حاضر کارخانه فیروز به همین شکل اداره میشود. سید محمد موسوی با استخدام توانیابان و معلولین در جهت مساوات اجتماعی و اشتغالزایی رفتار کرد.
تمامی این مثالها نشان از یک جریان کارآفرینی سودمند دارد. "شومپیتر" معتقد است که کارآفرین باید اقتصاد و چرخه سازمان را زنده نگهدارد، بهروزرسانی فعالیت را بلد بوده، دائما در حال رشد باشد، بازارهای جدید را پیدا کند و منابع جدید را برای تامین بودجه یا مواد اولیه کشف نماید.
اما به نظر ما کارآفرین باید به گونهای مفید متفاوت باشد و در علم و عمل متعهد و مترقی رفتار نماید. در ادامه اپیزود بیشتر مسیرهای کارآفرینی و نیکوکاری را بررسی خواهیم کرد.
باهم بشنویم:
کارآفرینی در مسیر آموزش و تعالی
برخی سی سالگی را برای شروع کار دیر و بعضی دیگر بهترین زمان برای شروع یک مسیر و به هدف رسیدن میدانند. همانگونه که ذکر شد، کارآفرین ذاتا آدم متفاوتی است و تیزبینی خاصی به اطراف دارد. حال اگر همین شخص به فکر مساوات و آموزش و... بیفتد که نهایت کارآفرینی است؛ محمد تقی ایروانی دقیقا هینطور فکر میکرد.
محمد تقی ایروانی
او در دهه سوم زندگیاش بزرگترین کارخانه کفش آسیا (کفش ملی) را تاسیس کرد. محمد تقی ایروانی که همواره حواسش به کسبو کار بوده، تجربه کردن از اولیتهایش محسوب میشده است. تولید آخر ایروانی، گالش، اولین گام برای تولید کفش بوده است. او توانست غالب استاندارد کفش ایرانی را طراحی و بسازد.
نکتهای که در داستان ایروانی جالب است، تاسیس موسسهای برای تربیت کودکان دو ماهه تا دو ساله بود. با این کار او میخواست مدیران آینده کفش ملی را پرورش دهد. لذا، بر رفاه و تحصیل این کودکان تاکید زیادی میشد و بدینگونه مسیر کارآفرینی و نیکوکاری دنبال میشده است.
کفش ملی در آن زمان 291 نمایندگی و 400 فروشگاه داشته که اینها همه حاصل تلاشهای ایروانی بوده است. اما با وجود اینکه پس از انقلاب کفش ملی سرانجام خوبی نداشت، اما ایروانی معتقد بود که بچههای کانون سرمایه واقعی عمرش هستند.
کارآفرینی همگام با توسعه و پیشرفت
وقتی دنیا میچرخد، رفتار انسانها نیز با چرخش روزگار همسو میشود؛
برسابه هوسپیان
وقتی که حضور زنان در اجتماع در حال پررنگتر شدن بود، خانم برسابه هوسپیان برای رفاه و آرامش مادران شاغل، کودکستان برسابه را تاسیس کرد. همچنین، با تغییر سبک زندگی و اضافه شدن تکنولوژی و پیشرفت هر روزه، کارآفرینها نیز تغییر میکنند که در این شرایط کارآفرینان باید دارای تکنولوژی دیجیتال باشند. چرا که کارآفرینی به سوی اپلیکیشنها، استارتاپها و نرمافزارها پیش میرود.
بیشتر بدانید:
یکی از مزایای این نوع کارآفرینی کوتاهشدن دست دلالانی است که بین تولیدکننده و مصرفکننده قرار میگیرند و در قدم بعدی، هدف توسعه و رشد صنایع روستایی و پیشرفت آنها میباشد که برخی از این اپلیکیشنها جاست کالا، دستادست، کانون خیریه کارآفرینان مهر و... هستند.
کارآفرینی و نیکوکاری در مسیر گردشگری
کارآفرینی در زمینه گردشگری میتواند یکی از راههای نجات مردم و کشور باشد؛ لذا باید بیشتر بدان پرداخت. چرا که ایران هم از نظر اقلیم و هم از نظر تاریخ و فرهنگ میتواند پاسخگوی هر نوع سلیقهای باشد.
مازیار
در همین راستا، اشاره به داستان مازیار میتواند مفید باشد؛ زمانیکه مازیار به خانه سیصد ساله پدریاش بازمیگردد، بطور کاملا اتفاقی گردشگری خارجی وارد خانهاش میشود و این آغاز ماجرا است. مازیار به فکر راهاندازی اقامتگاهی برای مهمانان خارجی میافتد؛ لذا خانه 300 ساله پدریاش را مرمت کرده و خیلی سریع میتواند آن را ثبت بینالمللی کند.
کارآفرینی و شکلگیری ترانزیت
اگر بخواهیم از منظر کارآفرینی، سیر شکلگیری و گسترش ترانزیت و حملو نقل را بررسی کنیم، باید به معینالتجاره بوشهری که چند سالی کمپانی ناصری را داشت، شرکت ستی که در شرق تهران فعال بوده و در زمان جنگ ایران و عراق کمکهای زیادی کرده، قندچی که با ماک (نوعی کامیون) سازندگیهای زیادی انجام داده و خانم مقیمی، بنیانگذار شرکت کشتیرانی و شرکت حملو نقل سدید بار اشاره کرد.
کارآفرینی و نیکوکاری در مسیر امور عامالمنفعه
ایجاد حس خودباوری برای افرادیکه وارد حرفهای میشوند، شاید به اندازه کسب درآمد مهم باشد؛ کاری که خیلیها فکر میکنند که فقط از دست متخصصین برمیآید، اما تازهکارها و کمتجربهها هم از پسش برخواهند آمد؛ دقیقا کاری که دکتری به نفع مردم راهاندازی کرد و هزینه جراحی آب مروارید که در آن زمان در آمریکا حدود 1700 دلار بود را با حدود 10 دلار انجام داد.
بیمارستان وی نیز، نمونهای از ایجاد کارآفرینی و کارهای عامالمنفعه میباشد. بیمارستانی که رکورددار جراحیهای آب مروارید است و فعالیتهای مشابه دیگری نیز انجام میدهد. لذا، باز هم میتوانیم که تاکید کنیم که کارآفرینی بیشترین نزدیکی را با نیکوکاری دارد.
چالشهایی بر سر راه کارآفرینی و نیکوکاری
برخی از مسائلی که بر سر راه کارآفرینان برای امور خیرخوانه وجود دارد، عبارتند از:
1. نبود زیرساختهای لازم
همیشه مسیر برای کارآفرینی و انجام امور نیکوکارانه مهیا نیست و گاهی با وجود ایدههای ناب و عالی، نبود زمینه و امکانات مشکلساز میشود. بهطور مثال، همین کشور خودمان ایران، با اینکه اکثر روزهایش آفتابی است، اما چقدر توانستهایم از انرژی تابشی خورشید استفاده کنیم؟
متاسفانه باید بگوییم که، به دلیل عدم مدیریت درست و نبود زیرساختهای لازم، نتوانستهایم از انرژی تابشی خورشید استفاده کنیم. در حالیکه خانمی در ترکیه این کارآفرینی را انجام داده و در حال بهرهبرداری از آن است.
2. عدم شناخت مسیر جدید تغییر
عدم شناخت مسیر تغییر از دیگر مشکلات بر سر راه یک کارآفرین است. پذیرش مسیر جدید که ممکن است ناشی از کارآفرینی و نیکوکاری باشد، برای جامعه میتواند سخت باشد. در همین راستا، اشاره به داستان محمود و محسن خلیلی، پدر و پسری که شرکت بوتان را بنیان نهادند، خالی از لطف نیست. آنها معتقدند که پایهگذار در اشاعه فرهنگ استفاده از گاز بوده و صنعت گاز مایع را به خود کفایی کامل رساندهاند.
لذا، مسائلی چون پیشرفت صنعتی، مدرن شدن سبک زندگی شهری، آسایش و راحتی بیشتر برای زنان و البته نجات جنگلها و جلوگیری از قطع درختان باعث شد تا این صنعتگران به فکر بیفتند و انصافا هم گل کاشتند. محسن در سال 1308 به دنیا آمد، از دبیرستان البرز فارغالتحصیل شد و در دانشگاه تهران الکترومکانیک خواند و میخواست تغییراتی نو ایجاد کند.
اما نوآوری در برابر بهت و ناشناختگی مردم، از سختیهای تغییر محسوب میشود که با تلاش و مدیریت صحیح میتوان از آن گذر کرد. لذا، محسن به بهترین شکل ممکن راه پدرش را ادامه داد و با طراحی کالاهای گازسوز، در ترویج استفاده از گاز کوشید تا جایی که گروه بوتان همچنان از بزرگترین واحدهای صنعتی ایران است. شرکتی که با رویا آغاز شد، با تلاش و ممارست و پشتکار و سختکوشی عینیت گرفت و به اوج رسید.
3. اهمیت دادن به برخی موضوعات بی اهمیت
اهمیت نداشتن برخی موضوعات در بعضی از زمانها نیز از مشکلات بر سر راه کارآفرینی و نیکوکاری است. در همین راستا به داستان فردوسی نگاهی میاندازیم. به عقیده ما کاری که فردوسی انجام داده، نوعی کارآفرینی است؛ چرا که تمام سرمایه و عمر خود را برای جمعآوری و حفظ یک اثر ادبی باارزش میگذارد؛ پس چطور میتواند کارآفرین نباشد؟ لذا، گاهی بُعد دیگری جز اقتصاد و پول مطرح میشود و در بعضی موارد سرمایه معنوی بسیار ارزشمند ظهور میکند.
بعد از نابودی کامل داستان و تاریخ گذشتگانمان در جنگ با اعراب، تنها باقیمانده از کتابهای تاریخی، در دست بزرگان و موبدان بود که غالبا تاریخ شفاهی بودند. دقیقی، شروعکننده این کار بود ولی بعد از مرگش فردوسی درصدد جمعآوری پارههای مانده از تاریخ برمیآید و پای تاریخ شفاهی بزرگان و موبدان مینشیند و با سرمایه معنویای که داشته، یعنی همان هزار بیت باقیمانده از دقیقی و منابع تاریخی، شاهنامه را در قالب شعر نوشته و ماندگارش میکند. اما اگر در آن زمان سرزمینمان در جنگ نبود و نوشتن از ادب و تاریخ و فرهنگ مملکت ارج و قرب داشت، آیا امکان نداشت که عدهای از جوانان اهل ادب و تاریخ و فرهنگ، باقیماندههای کتاب یا منابع را جمعآوری کنند و یا یک کارگروه تشکیل شود؟
اهمیت خلاقیت و تیزهوشی در کارآفرینی و نیکوکاری
قصه کارخانه مهرام و فروش محصولاتش شنیدنی است. داستان از این قرار است که، پیش از رسیدن ماشینهای توزیع کالا به فروشگاهها و بقالیها، چند نفر به فروشگاهها میرفتند و در میان کالاهای مختلف به دنبال محصولاتی با برند مهرام میگشتند. بدین ترتیب، صاحبان مغازه متوجه میشدند که تقاضا برای آن کالای خاص بسیار بالاست، بنابراین سفارشها را افزایش می دادند که این سیاست در طولانیمدت خیلی خوب جواب داد.
ثابت پاسال
ثابت پاسال هم که فردی خلاق و تیزهوش بود، از امتیاز تلویزیون به نغع محصولاتی که تولید یا وارد میکرده، استفاده میکرد. او با تبلیغ محصولاتش در تلویزیون آن هم زمانی که این وسیله در ایران بسیار نوپا بود، فروشش را بالا میبرد. اما نهایتا تلویزیون ملی شد و امتیازش را واگذار کرد.
همه این مثالها نشان از اهمیت خلاقیت و تیزهوشی در امر کارآفرینی است.
بررسی مسیر کارآفرینی نیکوکاران ایرانی
در ادامه بررسی چند تن از کارآفرینانی که کارهای نیکوکارانه با ارزشی نیز انجام دادهاند، را داریم:
محمود لاجوردی
محمود لاجوردی که از کودکی با کسبو کار آشنا بوده، کارش را گسترش داده و حجرهای دست و پا میکند. او صادرات و واردات با کشورهایی مثل آلمان، عراق، روسیه و هند آغاز کرده و در سال 1323 نخستین شرکتش را با نام آرین تاسیس میکند.
محمود لاجوردی عضو اتاق بازرگانی ایران میشود و در سال 1330 بزرگترین واحد صنعتی دوره پهلوی را راهاندازی میکند. پرداخت هزینههای پرورشگاههای فرح (برای مثال فرح گرگان)، ساخت مدرسه، اهدای زغال به نیازمندان از امور خیری بوده که انجام شدهاند.
محمد صادق فاتح
محمد صادق فاتح باعث شکلگیری و آبادانی نه تنها کرج، بلکه تولیدات ایران شد. کارخانجات جهان که در حال حاضر تنها نام و پیشینهای رمانتیک از آنها باقی مانده، هنوز هم بخشش کارفرما را که باعث خانهدار شدن کارکنانش شده، در یاد دارد.
خیامیها
در داستانی دیگر از کارآفرینی، خیامیها از کارواش و تعویض روغن شروع کرده تا به تولید ماشین ایرانی رسیدند. محمود و احمد خیامی در درخشش دهه 40 و صنعتی شدن ایران نقش مهمی داشتند.
تولد اتوبوسهای مرسدس بنز به دست احمد خیامی رقم خورد؛ ایران ناسیونال را ثبت کرد و رویایش را محقق ساخت. در آن زمان کشور روبه رشد بود و طبقه متوسط به سمت رفاه روزافزون میرفتند؛ لذا، خرید اتومبیل شخصی برای هر خانواده رواج پیدا کرده بود.
در همین سالها خیامیها آرام آرام به سمت ساخت اتومبیل رفتند؛ تا اینکه در سال 46 پیکان، نماد ایران صنعتی و نماد خانواده ایرانی تولید شد. حتی پس از جدایی این دو برادر، نه تنها مسیر پیشرفت کوتاه نشد، بلکه تنوع یافت. مبلیران، بیمه آسیا، فروشگاههای زنجیرهای افق کورش، خودروسازی و در نهایت مدرسهسازی نمونههایی هستند که خیامیها پایهگذار آن بودهاند.
همچنین، پیش از آنکه پای سلطانها به وضعیت سیاسی و اقتصادی ایران باز شود، ما برای هر محصول و فعالیتی پدر داشتیم؛ پدرانی دلسوز که در مسیر کارآفرینی و نیکوکاری حرکت میکردند.
کاشفالسلطنه
کاشفالسلطنه، پدر چای ایران، یکی از آنهاست. او چای را وارد ایران کرد و همین باعث شد تا مردم ایران زمینهایشان را برای کشت چای آماده کنند که این خود یکی از بزرگترین کارآفرینیهایی بوده که شکل گرفت.
شاید جالب باشه بدانید که، آقای گرامی 60 سال بعد فقط بخاطر 5 گرم کمفروشی در بستههای چای دستور داد که تمام بستهها باز شوند و با وزن واقعی مجددا بستهبندی شوند. چند سال بعد همین آقای گرامی بههمراه خانواده آگاه، کشت پسته را در ایران گسترش داده و با تشویق مردم زمینهای بایر را زیر کشت میبرند. همچنین، ابزار خندان کردن پسته را وارد ایران میکنند و سپس شرکت مرغ و تخممرغ سیمرغ تاسیس میشود.
محمدتقی برخوردار
پدر صنایع خانگی ایران محمدتقی برخوردار، تولیدات و محصولات مختلفی را از قوه پارس گرفته تا توشیبا و کارخانجات کمپوتسازی و... ارائه میداد که همگی به نفع صنایع ملی ایران مصادره شدند.
حقیقت تلخ کارآفرینی
کارآفرینی و کارآفرینان اغلب سرانجام خوشی نداشتهاند و شاید به همین خاطر است که نباید اینگونه فعالیتهای اقتصادی و توسعه محور را ملی و دولتی کرد و باید شخصی بمانند. چرا که وقتی کسبو کاری ملی میشود، تحت مدیریت دولتی قرار میگیرد و آرام آرام، آگاهانه یا ناآگاهانه فساد در آن نفوذ خواهد کرد که این خود، در نهایت منجر به تعطیلی صنایع و کارخانهها خواهد شد.
یک کارآفرین به مساوات و برابری معتقد است و به دنبال کاهش بیعدالتیها، فقر، بیکاری، و... به فعالیتهایی کارآفرینانه، نیکوکارانه و بسیار ارزشمند اقدام میکند. همچنین، تلاش، خلاقیت، تغییر و ابداع از ویژگیهای یک کارآفرین است که کمک میکند تا به بهترین نحو مسائل و مشکلات پیش رو را رفع نماید و در مسیری درست و خیرخواهانه گام بردارد.
دیدگاه خود را بنویسید