نیکوکاران و خَیِّرین در سرتاسر جهان، هر روز با چالش‌های متنوعی در کار خود روبه‌رو هستند. چالش‌هایی که راه‌حل آنها را از دل کتاب‌هایی می‌یابند که تجربه سال‌ها تفکر و زندگی در آنها نهفته است.
در میان صدها هزار عنوان کتاب در حوزه امور خیریه، کدام یک بهترین نگرش را در ما ایجاد می‌کنند؟ در همین راستا در ادامه 10 کتاب برتر این حوزه را معرفی می‌کنیم.
10 کتاب برتر در حوزه احسان و نیکوکاری
لیست کتاب‌ها به قرار زیر است:
1. کتاب کسبوکار اجتماعی
- نویسنده: محمد یونس،
- مترجمین: حسین عنبرستانی، سید وحید رضوی
- نشر: رسا،
پیدایش شکل‌های جدید سازمانی؛ از جمله مسائل مهمی است که در حوزه «جامعه شناسی سازمان» مورد بررسی و مطالعه قرار می‌گیرد و به عقیده اکثر محققان، یکی از پیچیده‌ترین موضوعات در این حوزه می‌باشد.
پیدایش کسبوکارهای اجتماعی در دنیا، هم از این بعد که فرم جدیدی از کسبوکار محسوب می‌شوند و هم از این جهت که بالقوه تاثیرات اجتماعی زیادی به همراه خواهند داشت، بسیار مهم بوده و لذا بررسی و کاوش در این حوزه مطالعات، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
دکتر یونس بعد از تجربه ایجاد بانک گرامین، تلاش کرد تا با ایجاد نوع جدیدی از کسبوکار، تحت عنوان کسبوکار اجتماعی، به ارائه خدمات و نیازهای حیاتی مردم در حوزه‌های مختلفی از بهداشت و درمان تا فناوری ارتباطات و اطلاعات بپردازد. این کتاب دربردارنده تجارب و نظریات آقای دکتر محمد یونس در همین خصوص می‌باشد که با همکاری آقای کارل وبر به رشته تحریر درآمده است.
دکتر محمد یونس در این کتاب سعی کرده است تا همراه با بیان تجربیات خود به نظریه پردازی در خصوص کسبوکارهای اجتماعی بپردازد. بر این اساس فصول دوم، چهارم، ششم و تا حدی فصل هفتم دربردارنده تجارت شخص دکتر یونس در ایجاد کسبوکارهای اجتماعی و داستان فراز و فرودهای آنها است که با قلمی روان و ساده بیان شده است.
در مابقی فصولِ کتاب نیز دکتر یونس از بعد نظری به کسبوکارهای اجتماعی نگریسته و از همین رو به بررسی موضوعاتی همچون:
- نقش دولت در اقتصاد،
- ساختار قانونی و حتی جایگاه «بازار سهام اجتماعی» در شکوفایی این نوع از کسبوکارهای،
پرداخته است.
* قسمتی از این کتاب
وقتی زندگی یک نفر تباه شود، همه مردم دنیا متضرر خواهند شد. چه بسا فردی که زندگی او تباه شده، می‌توانست پزشکی شود که زندگی نوه من را نجات می‌داد، یا دانشمندی که برای جلوگیری از گرم‌تر شدن کره زمین، دستگاهی اختراع می‌کرد. چرا چنین فرصتی می‌بایست تباه شود؟
برای مطالعه :
«کسبوکارهای» فرصتی فراهم می‌کند که ما از تباه شدن زندگی این افراد جلوگیری کرده و زمینه‌ای برای شکوفایی استعدادهای‌شان فراهم کنیم. پس از خواندن این کتاب، ممکن است از راه‌های متعددی که در این کتاب در مورد چگونگی استفاده از قدرت «کسب‌وکارها» در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به مردم معرفی شده است، هیجان زده شده باشید.
در حالیکه اگر شما در حوزه‌ای مشغول به فعالیت هستید که ارتباط واضح و مشخصی با مسائل و مشکلات جامعه بشری ندارد، آیا باز هم می‌توانید از استعدادها و توانایی های‌تان برای برطرف نمودن معضلاتی که دنیا با آن مواجه است استفاده کنید؟
در بسیاری از موارد پاسخ به این سوال مثبت است. من به شدت معتقدم که با استفاده از خلاقیت و ابتکار، می‌توان هر نوعی از علاقه و اشتیاق افراد را به ابزاری برای تبدیل دنیا به مکان بهتری برای زندگی تبدیل نمود.
2. کتاب بانک فقرا
- نویسنده: محمد یونس،
- مترجمان: علی بابایی، سهیل پورصادقی حقیقت، علیرضا خیری، زهرا عنایتی،
- نشر: انتشارات دنیای،
محمد یونس با تاسیس یک بنیاد خیریه غیر دولتی به نام گرامین بانک توانسته است؛ جهش بزرگی در فقرزدایی در بنگلادش ایجاد کند (گرامین در زبان بنگلادشی به معنای کشاورز است).
فعالیت گرامین بانک بر خلاف باور رایج در سیستم‌های بانکداری موجود، بر مبنای اعطای وام و نیز دیگر خدمات بانکی به فقیران قرار دارد.
به این ترتیب گرامین بانک که اولین بانک تخصصی ویژه فقیران محسوب می شود؛ تا به امروز توانسته است بیش از پنج میلیون فقیر بنگلادشی را تحت پوشش بگیرد که بالغ بر 90 درصد از آنان را زنان سرپرست خانوار تشکیل می‌دهند.
مکانیزم حمایتی مورد استفاده گرامین بانک بر پایه پرداخت وام‌های خرد برای راه‌اندازی کسبوکارهای کوچک و خودکفایی مالی تدریجی قرار داشته است.
موفقیت چشمگیر گرامین بانک در بنگلادش موجب شده است که این بنیاد خیریه هم اکنون شعبه‌هایی در بیش از 50 کشور دنیا بر پا کنند.
محمد یونس در سال 2003، کتابی با عنوان «داستان اولین بانک ویژه فقرا» منتشر کرد. بخش عمده این کتاب به بیان خاطرات وی درباره چگونگی متحول شدن زندگی‌اش برای کمک به فقیران، چگونگی پایه‌گذاری و رشد گرامین بانک و نیز مکانیزم‌های مورد استفاده در «گرامین بانک» می‌پردازد.
این کتاب به سرعت در رده پرفروش‌ترین کتاب‌های اقتصاد و مدیریت جای گرفت به نحوی که بر اساس رتبه‌بندی سایت آمازون پنجمین کتاب پرفروش دنیا در حوزه «توسعه اقتصادی» محسوب می‌شود.
* مطالب اصلی این کتاب عبارت اند از:
- بررسی چالش‌های دکتر یونس و همکارانش در تاسیس گرامین بانک،
- مکانیسم‌هایی که باعث موفقیت اعتبار خرد -micro-credit- به عنوان هسته اصلی بانکداری در گرامین شده است،
- راهنمایی‌ها و تجربیات ارزشمندی که یونس، به هرکس که خواهان پیوست به وی در حذف فقر و فرستادن آن به موزه‌هاست، ارائه می‌دهد.
به این ترتیب مطالعه کتاب مذکور می تواند نکات کاربردی زیادی برای افزایش بهره وری فعالیت‌های خیریه به دست دهد.
3. کتاب چرا و چگونه وقف کنیم
- نویسنده: سید علی دانش پور و نادر ریاحی سامانی،
- به اهتمام: سید علی دانش پور و نادر ریاحی سامانی،
- نوبت چاپ: اول/۱۳۸۸،
- تعداد صفحات: ۳۰۳،
- ناشر: چاپ و انتشارات سازمان اوقاف و امور خیریه،
این اثر حاصل سال‌ها مطالعه و تجارب ارزشمند نویسندگان آن در سازمان اوقاف و امور خیریه و پاسخ به نیاز عامه مردم علاقه‌مند و پرسشگر در خصوص وقف و با هدف آگاهی و ارتقاء سطح دانش مخاطبین و تشویق و ترغیب ایشان به انجام سنت حسنه وقف به زیور طبع آراسته شده است.
محققین این کتاب یک پیش شرط مهم در مورد استفاده بهتر و مفیدتر از مطالب این کتاب و کتب مشابه مطرح می‌کنند که به نظر در دایره احسان و نیکوکاری قابل تعمیم است و آن این که مخاطب کتاب؛ چه پندار و باوری از انسانیت انسان در ذهن پیش ساخته و تربیت شده خود دارد؟
آیا خودپسندی و خود محوری و جلب منفعت و دفع ضرر را ملاک خود قرار داده که چند صباحی زندگی می‌کند و با مرگ همه چیز تمام می‌شود؟
یا نفع جمع را بر نفع خود مقدم می‌دارد و بر این باور است که انسان در قبال دیگران وظایفی دارد؟ کهحساب و کتابی در کار است و مرگ پایان راه نیست و آغازی دیگر است. در صورت اول، خواندن کتاب برای او ملال‌آور و در صورت دوم شوق و رغبت ایجاد می‌شود.
در کتاب می‌خوانیم که وقف یک مسئله دیر پای جهانی است که در تمام ادیان مشهور جهان، آیین‌های شبه دینی، بین اقوام و نژادهای مختلفِ همه قاره‌های کره زمین و همه اقوام متمدن قدیم (بابلیان، مصریان، یونانیان، ایرانیان و…) وجود داشته و همگان از آثار و برکات آن بهره مند شده‌اند.
همچنین آمده است مسئله وقف در دینِ مبین اسلام و بین مسلمانان تکامل یافته‌تر، هدفمندتر و مترقی‌تر مورد توجه قرار گرفته است، لیکن هدف و محتوای اصلی و نهایی وقف در همه جای جهان و ادیان یکسان و عبارت است از:
” جاودان قرار دادن تمام یا قسمتی از ثروت خود در راه خدا به منظور بهره گیری فرد یا افرادی از جامعه بشری در درازمدت از درآمد و منافع آن”
کتاب در دو بخش با عناوین ” چرا وقف کنیم” و ” چگونه وقف کنیم” و فصول تبیین‌گر آن تنظیم شده است.
الف- بخش اول؛ چرا وقف کنیم
در فصل اول؛ بخش یکم، پیرامون ایجاد انگیزه برای انجام وقف به تحلیل‌های عقلی، نقلی، تاریخی و تشریحی اشاره شده است.
در تحلیل عقلی مطرح شده است که انسان اندیشمند در طول تاریخ، برای جاودان نمودن نام و اموال خود راه حلی منطقی‌تر و عقلانی‌تر از وقف پیدا نکرده است.
در ادامه در خصوص اهداف و اهمیت وقف، وقف به عنوان یکی از مصادیق جهاد با مال در راه خدا و عدالت پیشگی در انفاق و وقف مطالبی ارایه شده است، از جماه:
- سیر تاریخی وقف در جهان،
- وقف در کشورهای مسلمان نشین (ترکیه، کویت، لبنان و مصر)،
- وقف در ایران قبل و بعد از اسلام،
- نقش وقف در رفع نیازمندی‌های عام جامعه (تحقق امور دینی، مذهبی، فرهنگی، آموزشی، بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی)،
- آسیب‌شناسی وقف و احیاء موقوفات،
- اشاعه فرهنگ وقف،
عناوین تشکیل دهنده به ترتیب فصول دوم تا هفتم بخش یکم می‌باشد.
ب- بخش دوم- چگونه وقف کنیم
بخش دوم با عنوان ” چگونه وقف کنیم” نیز مشتمل برهفت فصل با عناوین زیر بررسی و تبیین شده است.
- وقف در حوزه فرهنگ مسلمان،
- چگونگی تشریع وقف در صدر اسلام،
- وقف از دیدگاه فقهای مذاهب هشتگانه ی مسلمانان،
- شرط و اهمیت آن در امر وقف،
- ارکان وقف،
- احکام وقف،
- ملحقات و مصطلحات وقف،
4. کتاب معرفی کتاب عطا پهلوان
- نویسنده: محمد علی علومی
+عطا میفهمی چه می‌کنی؟ چی میگی؟ این سوالی توبیخی است که در نگاه اول به روی جلد کتاب نظر خواننده را به خود جلب می‌کند و وقتی پاسخ عطا را می‌خوانیم که می‌گوید:
سرم نمیشه؛ عقلم نمی‌رسه، عشقه! با خود می‌گوییم کتابی که پیش روی ما قرار دارد عاشقانه‌ای است با این تفاوت که در جدال همیشگی عقل و عشق، اینبار عشق پیروز گشته است و از خویش می‌پرسیم این عاشق شیدا و آن معشوق خوشبخت کیست؟
هنگام خواندن کتاب عطا پهلوان و در مسیری که نویسنده با قلم روان و زیبای خود در برای ما تدارک دیده علاوه بر تمام جذابیت‌هایی که در طول این سفر از آنها لذت می‌بریم، در می‌یابیم که محمد علی علومی در سِیر کتابت آن، ارتباط خاصی با عطا پیدا کرده است به نحوی که گویا مرید و شیدای او شده تا آنجا که در انتهای کتاب و پشت جلد، او را یکی از آخرین عیاران و اهل فتوت این سرزمین می‌نامد.
عطا پهلوان رمان مستند گونه و زیبایی است در وصف عطا احمدی مردی کرمانی با تمام ویژگی‌های مردم خونگرم آن خطه، خیّری ساده، پر کار و در یک کلام عاشق، و شامل زندگی نامه، مسایل کودکی و زحمات و خدماتی است که این شخصیت ساده که خیر هدفش بود و نه وسیله‌ای برای رسیدن به اهداف دیگر و سال‌ها می‌خواسته تا از نظرها پنهان بماند؛ توسط انتشارات اطلاعات و در 365 صفحه به چاپ رسیده است
5. کتاب آسیب‌های اجتماعی از منظر مددکاری اجتماعی
- تألیف: دکتر محمد زاهدی اصل
- سال انتشار: ۱۳۹۳
- تعداد صفحات: ۳۱۳
- ناشر : انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی
در این کتاب مفاهیم و مباحث آسیب‌های اجتماعی از منظر مددکاری اجتماعی و ارتباط بین آسیب‌های اجتماعی و موضوعات مرتبط با حوزه مددکاری اجتماعی مورد بررسی علمی قرار گرفته است.
جناب آقای دکتر محمد زاهدی اصل؛ مؤلف کتاب مطالب و محتوای کتاب را در ۹ بخش تدوین و تنظیم نموده است. مفاهیم مرتبط و مصداق‌های آسیب‌های اجتماعی در بخش اول کتاب تبیین شده است. بخش دوم به ریشه‌ها و علل زیستی، روانی و اجتماعی آسیب‌های اجتماعی پرداخته می‌شود.
بررسی وضع موجود آسیب‌های اجتماعی و ارایه راهکار جهت نیل به وضع مطلوب از موضوع‌های بخش‌های سوم و چهارم کتاب است.
بررسی ارتباط مفاهیم سلامت اجتماعی، سیاست‌گذاری اجتماعی، سرمایه اجتماعی، کیفیت زندگی و امنیت روانی اجتماعی با موضوع آسیب‌های اجتماعی به ترتیب در بخش‌های پنجم تا نهم کتاب مطرح شده است.
6. کتاب راهنمای عملی کارآفرینان اجتماعی
- نویسنده: این سی مك میلان، جیمزدی تامسون،
- ترجمه: مرتضی اکبری، ضرغام عبدالهی پور و فرزاد قاسم زاده،
- ناشر انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی تهران،
از میان تعاریفی که تاکنون برای کارآفرینی اجتماعی مطرح شده است، مفاهیمی نظیر ترجیح منافع عمومی، رفع نیازهای اجتماعی، مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی، استفاده از خرد جمعی و تمرکز بر ظرفیت‌های بلندمدت، خلاقیت و نوآوری از این موضوع استنباط می‌شود.
این مفاهیم درگذشته‌های دور با انجام کارهای عام‌المنفعه همچون احداث مراکز بهداشتی و درمانی، مدرسه و آموزشگاه حرفه‌ای مخصوص ناشنوایان، ورزشگاه ویژه معلولان، یتیم‌خانه و... وجود داشته است و امروز در دایره وسیعی از ایده‌های خیرخواهانه و با شیوه‌های نوین ادامه یافته است.
در این کتاب نویسندگان کتاب با ارائه اطلاعات ارزشمند درباره بهترین راه‌های ایجاد و رشد کسبوکارهای پایدار اشاره می‌کنند که می‌توان از منابع خیرخواهانه به جای ایجاد وابستگی بیشتر، برای ایجاد خودکفایی استفاده کرد. این کتاب نشان می‌دهد که این کار انجام‌پذیر است و چگونگیِ راهنمای عملی کارآفرینان اجتماعی، انجام آن را نشان می‌دهد.
تالیف این سینی مک میلان و جیمز دی تامسون، کتابی است با چارچوبی منحصر به فرد و جذاب برای مؤسسان، سرمایه‌گذاران و افرادی عرضه می‌کند که در پی افزایش دستیابی کارایی و شفافیت سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های خیرخواهانه خود هستند.
نویسندگان مطالعه این کتاب را برای افرادی که به دنبال به کارگیری منابع خیرخواهانه برای کسب بهترین تأثیرات هستند، واجب می‌دانند. هدف از نگارش این کتاب به اشتراک گذاشتن تجاربی است که نویسندگان؛ دکتر مرتضی اکبری؛ "استادیار دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران"، مهندس قمر غام عبدالهی پور، دکتر فرزاد قاسم زاده در طول ۱۲ سال در کار با کارآفرینان اجتماعی آموخته‌اند.
لذا استفاده از این کتاب برای نهادها و سازمان‌های خیریه و مردم نهاد، شرکت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری و خیران مناسب است. مترجمان کتاب در مقدمه کتاب با استناد به نتایج گزارش سال ۲۰۰۹ مرکز جهانی کارآفرینی، به تثبیت بیشتر کارآفرینی اجتماعی نوپا نسبت به کارآفرینی و گرایش به کارآفرینی اجتماعی در ایران اشاره می‌کنند.
در ادامه گزارش به مهم‌ترین موانع توسعه کارآفرینی اجتماعی در ایران اشاره می‌کنند که ضعف قانونی، ضعف دانش و قابلیت راه‌اندازی، ضعف در پشتوانه تأمین مالی برای موسسات کارآفرینی اجتماعی، ضعف در سیاست‌ها و برنامه‌های دولت، پشتیبانی‌های اثربخش و... از آن جمله‌اند.
بیشتر بخوانید :
مطالب کتاب در سه بخش و ۱۴ فصل تنظیم شده است. مطالب با مثالی عینی در سال ۲۰۱۲ آغاز می‌شود و در ادامه با یک بررسی میدانی، فرآیندی به دست می‌دهد که به افراد کمک کند تا با استفاده از حداقل منابع بیشترین نتیجه را در هر سازمانی برای کمک به نیازمندان کسب کنند.
نخستین گام فعالیت که سرنوشت‌ساز هم هست تبیین دقیق مشکل و راهکار است که طی سه مرحله مشخص می‌شود. سؤالات زیر موضوعاتی است که در این کتاب به آنها پرداخته شده است:
- مشکل اجتماعی موردنظر چیست؟
- چه کسانی از مشکل رنج می برند؟
- آنها از چه چیزی و چه زمانی رنج می برند؟
- چه چیزی عامل این رنج و مشکل است؟
- چه تعداد از افراد تحت تأثیر این مشکل قرار دارند؟
- موقعیت جغرافیایی و نحوه توزیع این افراد چگونه است؟
- راهکار من چیست؟
- کسب و کار موردنظر چگونه به کاهش یا حل مشکل کمک می کند؟
- چه تعداد از افراد و چگونه از این راهکار سود خواهند برد؟
- چه میزان هزینه موردنیاز است؟
- اگر این راهکار در قالب یک کسب وکار است، چگونه درآمدزایی خواهد کرد؟
- چنانچه یک کسب و کار نیست، منابع مالی موردنیاز چگونه تأمین خواهد شد؟
- ذی نفعان برای عملیاتی شدن راهکار مورد نظر چه چیزهایی را باید تغییردهند؟
- به دنبال چه تغییرات رفتاری از جانب ذی نفعان هستیم؟
- اعمال این تغییرات رفتاری تا چه اندازه مشکل خواهد بود؟
7. کتاب بهره‌وری در قلمرو وقف و امور خیریه
- تأليف: نادر ریاحی سامانی،
- ناشر: سازمان اوقاف و امور خیریه ۱۳۹۱،
در این کتاب به بعد بسیار مهمی از وقف و موقوفات اشاره شده است و آن مسئله وقف و توسعه اقتصادی است. بدین معنا که ایده اصلی در توسعه فرهنگ وقف و موقوفات بر توسعه بهره‌وری موقوفات، با تاکید بر اقتصاد وقف است. در این کتاب همچنین به دلیل ارتباط و تعاملات گسترده موجود بین وقف و امور خیریه و سازمان‌های مردم نهاد، به همه موارد با محوریت بهره‌وری در موقوفات اشاره شده است تا بسته دانشی کتاب نیز کامل شود.
به دلیل ضرورت تطبيق وقف با تحولات روز اقتصاد دنیا به برخی از حوزه‌های نوظهور و جديد وقف از قبیل وقف پول و وقف سهام نیز اشاره شده است. در تدوین کتاب علاوه بر مباحث علمی دقیق، از دانش تجربی که یکی از انواع مهم دانش کاربردی است، استفاده شده است.
بدین معنا که وقف به سبب پیچیدگی‌های متعدد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و عقیدتی به گونه‌ای است که ورود عملیاتی به آن بدون داشتن تجربه کافی و فعالیت مستمر در حوزه موقوفات و امور خیریه ممکن نیست. این تجربه عینی در کنار نادر ریاحی سامانی، باعث ارائه مدلی بومی و کاربردی در افزایش بهره‌وری در موقوفات شده است.
دیدگاه خود را بنویسید