دکتر مرتضی فرهادی که حدود ۵ دهه از عمر خویش را صرف مطالعه و پژوهش در حوزه علوم اجتماعی و به‌خصوص جامعه‌شناسی تعاون نموده است، در مقدمه این کتاب از سختی‌ها و درعین‌حال شگفتی‌های این مسیر سخن به میان آورده است.
دکتر فرهادی که صاحب نظریه توسعه بومی می‌باشد علوم اجتماعی غربی و به‌طور مشخص جامعه‌شناسی در سطح جهانی را در پی مشروعیت بخشی به‌نظام های قدرت و سلطه دانسته و روی آوردن به موضوع‌های جزئی، کمی، جداشده از بستر تاریخی و مسائل انحرافی را از اشکالات آن برشمرده است.
ایشان در کتاب علت عدم توفیق این علوم در کشورهای توسعه‌نیافته را طبیعت غیربومی آن عنوان نمودند. نظریه “برکت بخشی و خیر افزایی ” در برابر نظریه “خیر محدود و بازده نزولی” ؛ تعاون بقا به‌جای تنازع بقا؛ دگر خواهی در برابر خویشتن‌خواهی؛ جمع در برابر فرد؛ جایگزینی نفع جمعی در برابر نفع فردی و رفاقت به‌جای رقابت از مضامین مورد تأکید دکتر فرهادی طی سال‌ها تحقیق بوده که در این کتاب پیرامون آن‌ها نگاشته‌اند.
درباره رد نظریه خیر محدود و بازده نزولی جورج. م. فاستر افزودن دانش ضمنی و دانش و فن‌آوری سنتی، فهم، بازتولید و به‌کارگیری آموزه‌های فرهنگی، تاریخی و مذهبی، ارزش‌ها و هنجارهای کار مشارکتی را از موارد قابل استناد در بی‌اثر دانستن نظریه فاستر می‌داند. در تبیین بیشتر اضافه می‌کند: ”باور به نیروهای برکت بخشی فرا تجربی- چه در بینش و چه در کنش- و خیر محدود فیزیکی به خیر نامحدود متافیزیکی که در مهمان‌نوازی‌های افراطی، بخشش‌های شگفت‌آور، داشتن فرزندان زیاد و… همگی از نشانه‌های این باورمندی است که روستاییان ایران را دریادل کرده است”.
همچنین است گذاشتن یک صفر کنار یک عدد، ترکیب عناصر در شرایط متعارف، لقاح گیاهان و جانوران و… مصادیقی از نظریه برکت بخشی و خیر افزایی در این کتاب است.
برای مطالعه :
مشخصات کتاب
عنوان کتاب: انسان شناسی یاریگری
مولف: دکتر مرتضی فرهادی
ناشر : نشر ثالث
سال نشر: ۱۳۸۸
مقدمه کتاب انسان شناسی یاریگری
“مؤلف حتی خود را مدیون نام‌ها و نظریاتی می‌داند که موردی با آن‌ها مخالفت ورزیده و در برابر آن‌ها ایستاده است؛ زیرا بر این باور است که رویارویی اندیشه‌ها- برخلاف جنگ و ستیز فیزیکی- خود یکی از مصادیق برکت بخشی و خیر خیزی است.”
و در ادامه ضمن تبیین مفهوم پتانسیل فرهنگی به‌عنوان ابر بارنده و خیر زاینده و افزاینده از گسل و انقطاع فرهنگی که همانا جدایی نسل‌های جدید در اغلب کشورهای توسعه‌نیافته از تجربیات تاریخی و عدم استفاده از ذخایر و ثروت‌های فرهنگ ملی و بومی است یاد کرده است.
رفتارهای یاریگرانه جانوران، ضرورت‌ها، پیشینه و تاریخچه یاریگری (همکاری و مشارکت)، فضای مفهومی مشارکت، نظریه‌های همکاری و گونه شناسی نظریه‌های مربوط به همکاری در کار اندیشه‌ورزان و دانشمندان علوم اجتماعی، دلایل کم توجهی نسبی به همکاری در علوم اجتماعی، نقد آرا در تعریف و گونه شناسی مفهوم یاریگری، گونه شناسی یاریگری‌ها و تعاونی‌های سنتی در ایران، ساخت‌های جهانی همکاری، نقد نظریه تک‌روی و نا همکاری ایرانیان و فرهنگ ایرانی و مشارکت موضوع‌هایی است که در ۱۰ فصل و ۶۳۱ صفحه کتاب به آن‌ها پرداخته شده است.
بیشتر بخوانید :
فصل هفت کتاب انسان شناسی یاریگری
طبقه‌بندی انواع همکاری
درون سویه یا خودیاری؛ میان سویه یا همیاری؛ برون سویه یا دگریاری
- درون سویه یا خودیاری: کمک به خود در فضای گروهی که در این صورت نیروی افراد گروه یک‌کاسه و سازمان‌یافته می‌شود و کارایی و کیفیت لازم برای پیشبرد هدف به دست می‌آید.
- میان سویه یا همیاری: جریانی دوسویه و هم ترازانه (کسانی که از نظر اقتصادی و منزلت اجتماعی در شرایط یکسانی قرار دارند) که نوعی مبادله تأخیری در آن صورت می‌پذیرد و در آن انتظار کمک متقابل وجود دارد.
- برون سویه یا دگریاری (هم ترازانه و نا هم ترازانه): در آن انتظار کمک متقابل وجود ندارد و نوعی بخشش است. انگیزه این کار غیراقتصادی و شامل اجر اخروی و کسب منزلت اجتماعی است.
فصل پایانی کتاب
فصل پایانی کتاب با عنوان فرهنگ ایرانی و مشارکت و با جملاتی از گلدنر آغاز می‌شود:
«برخی از فرهنگ‌ها روحیه‌ی امدادگری را بدون توجه به این‌که آن‌ها به ما کمک کرده‌اند یا نکرده‌اند می‌پروراند، درحالی‌که در دیگر جوامع ممکن است بازگشت انتفاع از عمل امدادگرانه مدنظر باشد»
ضمن اشاره به آیات قرآن و تأکید قرآن به نیکوکاری و دگریاری و ارائه مصادیق آن در ادبیات فارسی، کتاب انسان‌شناسی یاریگری با ابیات زیر و نگاهی به مشارکت سنتی زنان ایرانی با محور همیاری به پایان می‌رسد.
دیدگاه خود را بنویسید