زمانی که صفحات خاک خورده تاریخ را تورق می‌کنیم، از لابه لای روایت‌هایی که بوی جنگ و خون و کشمکش بر سر قدرت می‌دهند، نام برخی از افراد مانند ستاره‌ای درخشان خودنمایی می‌کند. آن‌هایی که در هر زمان از تاریخ جسارت بخشش در وجودشان نمایان بوده است.
شاید بتوان گفت زنان در پیچ و خم تاریخ و تغییر فرهنگ‌ها بیشترین فشار اجتماعی را متحمل شده‌اند. اما چه بسا زنانی که با تمام این فشار‌ها راه و رسم نیکوکاری را در زمان خود ادامه داده‌اند و مشوقی برای زنان نسل‌های بعد از خود بوده‌اند. در این مقاله قصد داریم به معرفی زنان نیکوکار و بیان خدمات آنها بپردازیم.
معرفی زنان نیکوکار تاریخ و خدمات ارزشمند آنها
شیرین
شیرین همسر خسرو پرویز و معشوقه فرهاد، یکی از زنان مشهور در تاریخ و ادبیات ایرانی است. نام این بانو در اشعار شاعران بزرگی مانند فردوسی و نظامی بار‌ها تکرار شده است.
فارغ از روایت‌های متفاوت درخصوص زندگی و قضاوت درخصوص این بانو، جالب است بدانید، شیرین یکی از زنانی است که در تاریخ باستان نام خود را به عنوان یکی از زنان نیکوکار به ثبت رسانده است. این بانو پس از مرگ همسرش خسرو، تمامی اموال او را وقف کرده است.
گوهرشاد
اگر شما به زیارت امام هشتم در مشهد مشرف شده باشید، به طور قطع با نام مسجد گوهرشاد آشنا هستید و به احتمال زیاد این مسجد را زیارت کرده‌اید. این مسجد به دستور گوهرشاد همسر شاهرخ تیموری بنا گشته است. این بانو در سال ۷۸۰ هجری قمری چشم به جهان گشود. مورخان از او به عنوان زنی خیر، هنرپرور و ادب دوست یاد می‌کنند.
بیشتر بخوانید
علاوه بر مسجد جامع گوهرشاد که مهمترین بنای به یاد مانده از این بانوی ادب دوست است، بنا‌های متعددی از او به جای مانده است. از جمله این بنا‌ها می‌توان به مدرسه و خانقاه گوهرشاد، دو رواق «دارالحفاظ» و «دارالسیاده» در مجاورت حرم امام رضا(ع) و مسجدی در مجاورت حرم رضوی اشاره کرد.
سرانجام این بانوی بزرگ در سن ۸۱ سالگی به دستور میرزا سلطان ابوسعید تیموری برادرزاده شاهرخ کشته شد و در مدرسه گوهرشاد درکنار شوهرش به خاک سپرده شد.
مادر سلطان حسین
مادرشاه، همسر شاه سلیمان یکم (۱۶۶۶ – ۱۶۹۴) و مادر شاه سلطان حسین (۱۶۹۴ – ۱۷۲۲) بود. نام دقیق او در تاریخ مشخص نیست اما به احتمال زیاد این زن اصالتی گرجی داشته است.
این بانو به دلیل موقوفات مهم و متعدد خود در اصفهان به شهرت رسیده است. موقوفات و بنا‌های به یادمانده از مادرشاه شامل مدرسه چهارباغ، کاروانسرای عباسی، سرای فتحیه و یک بازارچه می‌شود.
منیرالسلطنه
منیرالسلطنه یکی از همسران ناصرالدین شاه قاجار بود. این زن به سبب موقوفات متعددی که دارد، جزو زنان محبوب ناصرالدین شاه به شمار می‌رود. زنی که با وجود رفاه و ثروت فراوان، بخش عمده‌ای از اموال خود را صرف امور خیریه کرد. او پس از مرگ برادرش‌امیرنظام، با اموال به جا مانده از او مدرسه‌ای بنا کرد و موقوفاتی را از تهران و مازندران برای پرداخت هزینه‌های آن درنظر گرفت. محله منیریه در تهران به نام این بانوی خیر نام‌گذاری شده‌است.
متأسفانه از زمان وفات این بانو اطلاعات دقیقی در دست نیست اما بر اساس گواهی تاریخ، زندگی او تا اواسط دوره مظفری ادامه داشته است. منیرالسلطنه پس از مرگ در ایوان حرم حضرت علی (ع) در شهر نجف دفن شده است.
زینب پاشا
زینب پاشا یکی از زنان شجاع و نامدار ایران است که در اواخر دوره قاجار در یکی از محلات قدیمی تبریز به نام عموزین الدین چشم به جهان گشود. پدر او مرد دهقانی بود که به سختی روزگار خود را می‌گذراند. به دلیل بی‌نظمی و عدم امنیتی که در زمان قبل از مشروطه در ایران وجود داشت، بسیاری از افراد سودجو مواد غذایی و غله موردنیاز مردم را در فصل تابستان به قیمت ناچیزی از آنها می‌خریدند و همان غله را در فصل زمستان چندین برابر قیمت واقعی به مردم می‌فروختند. مردم بیچاره برای زنده ماندن مجبور به تن دادن به این ذلت بودند و غله را به قیمت چندین برابری از محتکران می‌خریدند.
در چنین شرایطی زینب پاشا این زن شجاع عده‌ای از زنان را به دور خود گرد آورد و با سلاح سرد خود که شامل چماقی پوشیده از میخ و فلز بود، علیه محتکران قیام کرد. این بانو با بستن بازار و حمله به مقر احتکار مواد غذایی عده‌ای از محتکران گردن کلفت را به باد کتک می‌گرفت و غله احتکارشده را به دست مردم نیازمند می‌رسانید. این زن نمونه‌ای از زنان شجاع و باغیرت ایرانی است که با دلیری در برابر ستمگران زمان خود‌ایستادگی کرد و تن به ذلت و یوغ آنها نسپرد.
بی بی‌خانم استر آبادی
بی بی‌فاطمه استر آبادی جزو اولین نویسندگان و فعالان حقوق زنان در ایران بود. این بانو در سال 1274 هجری قمری چشم به جهان گشود و کودکی خود را در دربار سپری کرد. او به دلیل رفت و آمدی که با دربار داشت، از اهمیت آموزش سواد به زنان جامعه به خوبی آگاه بود. بی‌بی خانم با تلاش‌های بسیار موفق به تاسیس اولین مدرسه دخترانه شد.
شاید بتوان این بی‌بی خانم را جزو اولین فمینیست‌های ایرانی دانست، چرا که این بانو مقالات متعددی درخصوص نقد و به چالش کشیدن جامعه مردسالار آن زمان به رشته تحریر درآورده است. ازجمله معروف‌ترین آنها می‌توان به کتاب معایب الرجال اشاره کرد که در پاسخ به کتاب تادیب النسوان که اثری در با موضوع تمسخر رفتارهای زنانه است، اشاره کرد.
پروانه وثوق
دکتر پروانه وثوق، در سال ۱۳۱۴ در تفرش چشم به جهان گشود. وثوق مدرک دکترای عمومی خود را از دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تهران دریافت کرد و پس از آن برای تحصیل در دوره تخصصی و فوق تخصصی اطفال ایران را ترک کرد.
او پس از اخذ مدرک تخصص و فوق تخصص خود در دانشگاه‌های کمبریج، ماساچوست و ایلینوی، برای دوره تکمیلی فوق تخصصی خون و سرطان کودکان به دانشگاه واشنگتن رفت.
برای مطالعه
پروفسور وثوق از مؤسسان رشته فوق تخصصی خون و سرطان کودکان در ایران بود و موفق به راه‌اندازی بخش هماتولوژی و آنکولوژی اطفال را در بیمارستان علی اصغر شد. او همچنین از مؤسسان بیمارستان فوق تخصصی سرطان کودکان محک در سال ۱۳۸۶ بود.
این بانوی ایثارگر تا آخرین روز حیات خود همواره تمام تلاش خود را در جهت خدمت‌رسانی به کودکان سرطانی انجام داد و سرانجام در سال ۱۳۹۲ چشم از جهان فروبست. از او حدود ۱۰۰ عنوان مقاله و کتاب در حیطه بیماری‌های خون و سرطان کودکان به یادگار مانده است.
زنان نیکوکار؛ الگویی به قدمت تاریخ
از ابتدای تاریخ تا کنون زنان براساس میل غریزی خود به بخشندگی، ایثار و فداکاری همواره در راستای کارهای خیر پیشقدم بوده‌اند. چه بسا زنان بزرگی که جامعه مردسالار و گذر زمان مانع از ثبت نام آنها در تاریخ شده است.
در این مقاله به معرفی چند نمونه از مشهورترین زنان خیر تاریخ از گذشته تا به امروز پرداختیم. مسلم است که پرداختن به معرفی تمامی زنان خیَر و نکونام از حوصله این متن خارج است؛ اما توصیه می‌شود برای آشنایی با روحیه ایثار و فداکاری در زنان این مرز و بوم از مطالعه سرگذشت دیگر زنان بزرگ تاریخ غافل نشوید.
نامشان جاودان و راهشان پر رهرو باد.
منابع: وبسایت rasekhoon ، delgarm ، iichs ، azadamirkhizi ، abbasrajabi
دیدگاه خود را بنویسید